Jane Grey: zapomniana królowa

Blask rządów Elżbiety i ponura legenda Marii zdołały przyćmić krótkie, bo zaledwie 9-dniowe panowanie królowej Jane. Na kartach historii zapisała się jako ofiara swych żądnych władzy rodziców oraz kuzynki Marii, która nie zdobyła się na przebaczenie uzurpatorce. Bliższe przyjrzenie się jej losom ukaże jednak,iż poczucie wyjątkowości towarzyszyło jej niemal od urodzenia.

W służbie rodziny
Jane przyszła na świat w rodzinie silnie skoligaconej z panującym domem Tudorów. Jej matka Frances Brandon była siostrzenicą króla Henryka VIII, ojciec Henry Grey, lord Dorset był potomkiem żony króla Edwarda IV, Elizabeth Woodville. Narodziny następcy tronu w 1537 r. rozbudziły ambicje pary. Wtedy też po raz pierwszy maleńka Jane zaczęła być przez rodziców postrzegana w charakterze politycznego atutu, który można zeswatać z księciem Edwardem. Zbliżony wiek obojga i królewskie pochodzenie przyszłej oblubienicy sprzyjało tym śmiałym planom.
Jane wychowywano w poczuciu spełnienia "misji". Odebrała znakomite wykształcenie, dostępne tylko dzieciom z królewskich rodzin. Jednocześnie wymagano od niej bezwzględnego posłuszeństwa, egzekwowanego biciem i psychicznym znęcaniem się.
Wytchnienie znajdowała pod czuła opieką swego nauczyciela Johna Aylmera , który prócz zamiłowania do nauki wpoił jej protestancką wizję religii. Podobna rola przypadła szóstej żonie Henryka VIII Katarzynie Parr, na dworze której Jane spędziła kilka lat.

Zawiedzione nadzieje
Śmierć Henryka VIII w 1547 roku wyniosła do godności króla jego 9-letniego syna Edwarda. Faktycznie władza spoczywała w rękach wujów chłopca, braci Seymourów. Młodszy z nich, Thomas poślubił wdowę po Henryku, Katarzynę Parr. Sprzyjał rodzinie Greyów w ich planach wydania córki za młodego króla, licząc skrycie,iż zdoła w ten sposób osłabić wpływy swego starszego brata. Edward Seymour jako Lord Protektor sprawował pieczę nad królem i jego królestwem. Był przeciwny małżeństwu siostrzeńca z córką Greya. Zasłaniając się racją stanu optował za aliansem z dworem francuskim , rozważano także zaślubienie Edwarda z Marią królową Szkotów( tą samą, która wiele lat później przegra koronę i życie z Elżbietą I).
Kiedy stało się jasne,iż z planów matrymonialnych nic nie wyszło, gniew rodziny skupił się na Jane. W tym okresie miała się zwierzyć Rogerowi Aschamowi, iż w domu czuje się jak w piekle, karana za najdrobniejsze przewinienie, zmuszona sprostać nieosiągalnemu ideałowi.

Kwestia wiary
Pod rządami Edwarda Anglia obrała kurs na protestantyzm. Jednocześnie z każdym dniem stawało się coraz bardziej jasne,iż panowanie syna Henryka VIII będzie krótkie. Słabnący na zdrowiu król stanowił problem tym większy,że zgodnie z prawem sukcesji następna w kolejce do tronu była lady Maria. Gorliwa katoliczka, dla której religijne eksperymenty Seymourów i ich otoczenia były zwykłą herezją. Odsunięty od władzy i stracony za zdradę Edward Seymour został zastąpiony przez Johna Dudley. Wraz z nowym ośrodkiem władzy na scenę powróciła Jane Grey. Tym razem małżeństwo z królem nie wchodziło w grę z uwagi na przewidywania jego rychłej śmierci. Nowym wybrankiem Jane został syn Dudleya, Guildford. Przystojny, ale zepsuty młodzieniec nie przypadł dziewczynie do gustu. Odmowa spotkała się z brutalną reakcją rodziców, którzy dosłownie wybili jej opór z głowy.



Królowa Jane
Dudley zdołał przekonać umierającego króla,iż jego powinnością jest ocalić królestwo przed reakcyjnym panowaniem siostry. W tym celu przygotował nowy dokument sukcesyjny pomijający prawa Marii i Elżbiety. Następczynią tronu uczyniono ich kuzynkę Jane. Edward wkrótce potem zmarł, zaś Jane przewieziono do podlondyńkiej rezydencji Syon House. Wiadomość o roszadach dynastycznych, których stała się mimowolnym uczestnikiem, wprawiła Jane w przerażenie. Widząc pokłony dworzan miała nawet zemdleć. W obliczu perswazji rodziców, męża i teścia w końcu się poddała. W oczekiwaniu na koronację została przewieziona do Tower, skąd miała już nigdy nie wyjść żywa.

Jane zdrajczyni
Walka o tron rozgorzała w całym kraju. Lud opowiedział się za córką Henryka VIII, niepowodzenia na polach bitewnych i zakwestionowanie legalności aktu sukcesyjnego Edwarda, zniweczyło nadzieje obozu Dudleya. Opuszczona przez wszystkich Jane zdała się na łaskę Marii. Prawowita królowa nie zamierzała zabijać kuzynki, ale świadoma jej znaczenia dla potencjalnych spiskowców, zadecydowała o dalszym trzymaniu jej w Tower. Jane i jej mąż stanęli przed sądem, który skazał oboje na śmierć. Mogli jednak spodziewać się,iż Maria skorzysta z prawa łaski. Tak się jednak nie stało.

Śmierć
Mimo zapewnień o wybaczeniu, Maria musiała liczyć się nie tylko z własnym sumieniem, ale i racją polityczną. Wybuch kolejnego buntu, wymierzonego w plany małżeństwa królowej z Filipem Hiszpańskim postawił Marię pod przysłowiową ścianą. Nawet uwięziona, Jane stanowiła zagrożenie. W ostatnim akcie oczyszczania sumienia podjęła próbę nawrócenia kuzynki na wiarę rzymskokatolicką. Opór Jane przypieczętował jej los i wyrok śmierci miał zostać wykonany 12 lutego 1554 r. Relacje świadków malują wzruszający obraz młodej dziewczyny, której towarzyszy katolicki ksiądz, urzeczony siłą jej wiary. W ostatnich słowach miała przyznać,iż choć winna jest zagarnięcia tronu, nigdy go nie pragnęła,co ostatecznie oczyszcza ją z winy.